Dünya'nın en yaşlı canlısı olduğu düşünülen Büyük BüyükBaba'nın yaşının doğrulanması bekleniyor.
@uzakevrenler #popülerbilim #doğa #ormanlar
Daha Stonehenge'de ilk dikilataşlar ayağa kaldırıldığında, dünyanın en yaşlı ağacı yüzlerce yıl yaşında olabilirdi. En azından araştırmacılar böyle olduğunu düşünüyor.
Bu yaşlı dev, Şili sınırları içinde And Dağlarındaki bir dağ geçidine yüksekten bakan ve Şilililerin İspanyolca "Gran Abuelo" yani büyük büyükbaba olarak adlandırdıkları bir alerce ağacı (Fitzroya cupressoides). Eğer araştırmacıların ilk ölçümleri ile elde ettikleri yaşı doğrulanırsa, ABD Kaliforniya'daki bir Bristlecone Çamı (Pinus longaeva) olan ve "Methuselah" olarak adlandırılan ağacın en yaşlı ağaç tahtını 600 yıl farklı ele geçirmiş olacak.
Ç.N: Dünyanın en yaşlı canlısının ağaçlar değil, toprağın bir kaç kilometre altında keşfedilen mikroorganizmalar olduğunun düşünüldüğünü bir kenara not olarak bırakalım.
Yine de, temkinli olmakta fayda var zira araştırmacıların belirlediği 5484 yıllık yaş henüz doğrulanmadı. Zira ağaçların yaşını kesin olarak belirleyen kesin yöntem olan ağacı gövdesindeki halkaların sayılması ile gerçekleştirilen dendrokronolojik ölçümler henüz tamamlanmadı. Çalışmayı yürüten bilim insanları da henüz çalışmalarını hakemli akademik yayınlarda yayınlamış değiller.
Ağacın yaşını hesaplayan modeli üreten Paris'te İklim ve Çevresel Bilimler Laboratuvarıında iklim ve küresel ekoloji alanında çalışan araştırmacı Jonathan Barinchivich'e göre tam yaşı ne olursa olsun, bu ağacın korunması gerekiyor. LiveScience'a açıklama yapan Barichivich, ağacın hem turizm, hem de iklim değişikliğinden etkilendiğini ve bu sebeple acilen koruma altına alınması gerektiğini söylüyor.
Gran Abuelo kaç yaşında
Gran Abuelo Şili'deki Alerce Costero Ulusal Parkında sisli ormanın zemininden 60 metre yüksekliğe uzanan dev bir ağaç. Son çalışmaya kadar ağacın 3500 yaşında olduğu düşünülüyordu. Barichivich'e göre buna rağmen ağacın gerçek yaşı hakkında sistemli bir çalışma yürütülmemişti.
"Ağacın hikayesini yalnızca kıymetini bilmek ve onu korumak için paylaşıyoruz." diyor Barichivich.
2020 yılında Barichivich ve Şili Austral Üniversitesinde ormancılık ve doğal kaynaklar profesörü olan çalışma arkadaşı Antonio Lara, ağaca zarar vermeyecek şekilde gövdesinden burgu yardımı ile bir örnek aldılar. Örnek 2.465 yıllık halkaları içeriyordu. Ancak ağaç 4 metre çapında olduğu için burgu ağacın merkezine kadar inmeyi başaramadı. Bu yüzden ağacın pek çok halkasını saymak mümkün olmadı.
Ağacın görülemeyen büyüme halkalarını saymak isteyen araştırmacılar, F. Cupressoides'in farklı oranlarda nasıl bir büyüme gösterdiğini çözümleyebilmek için matematiksel bir model geliştirdiler. Bunun için aynı türdeki başka ağaçlardan örnekler aldılar. Ürettikleri matematiksel model hem ağaçlar arasındaki rekabeti, hem de çevredeki ve genel olarak iklimdeki değişimleri dikkate alan bir model.
Barichivich'e göre modeli bir ağaç büyüme simülasyonunda 10,000 kere çalıştırdılar. Gran Abuelo'nun yaş tahmini bu binlerce simülasyondan elde edilen rakamlarla üretildi.
Araştırmacıların ürettiği matematik model ağacın yaklaşık 5.400 yıl yaşında olduğunu gösterdi. Ağacın model tarafından önerilen olabileceği en büyük yaş 6.000 yıla kadar çıkıyor ve 5.000 yaşından daha yaşlı olma ihtimali yaklaşık % 80 civarında. Bütün simülasyonların ortak tahmini ise ağacın en az 4.100 yıl yaşında olduğunu gösteriyor.
Barichivich "Ağaç çok hızlı büyüyen bir birey olsa bile, bu büyüklüğüne bakılırsa, bundan daha genç olma ihtimali yok." diyor.
Ağacın çok yaşlı olduğunu gösteren bir başka olgu ise büyüme-yaşam süresi dengesi denilen bir biyolojik yasa. Buna göre daha yavaş büyüyen türler daha uzun yaşıyor. Ve alerce ağaçları inanılmaz derecede yavaş büyüyor. Uzun yaşadığı bilinen dev sekoyalar (equoiadendron giganteum) ve bristlecone çamlarından bile daha yavaş.
Çalışmayı yürüten araştırmacıların bu görüşlerine rağmen, Science Dergisi'nin danıştığı bazı ağaç tarihleme uzmanları kullanılan istatistiksel yöntemden haberdar olduklarını söylüyorlar.
New York Columbia Üniversitesi Lamon-Doherty Dünya gözlemevindeki Ağaç Halkası Laboratuvarı kurucu müdürlerinden Ed Cook bir ağacın kesin yaşını bilebilmenin yolunun dendokronolojik halka sayma yöntemi olduğunu ve bunun için de ağacın gövdesindeki tüm halkalara ulaşılması gerektiğini belirtiyor.
Tehlike Altında
Büyük Büyükbaba binlerce yıldır hayatta kalmayı başarmış olsa da Barichivich geleceğinin belirsiz olduğunu söylüyor.
Dediğine göre ağacın etrafı hala canlı olan köklerini ezen dar bir patika ile çevrelenmiş ve sayılar ı binleri bulan turistler bu patikada yürüdükçe ağaca daha da fazla zarar veriyorlar.
İklim değişikliği ve onunla birlikte gelen 10 yıldır süren kuraklık da bu muhteşem alerce ağacına zarar vermiş. Barichivich'e göre bu şartlar, dev ağacın tepesinde yeşeren ikinci ağacı şu anda ölmesine sebep oluyor.
Gran Abuelo'nun daha fazla zarar görmemesi için, Barichivich ve çalışma arkadaşları ağacın insanlar yaklaşmasın diye ağaçtan 3 metre mesafeye kadar bir ağ ile çevrelenmesini öneriyor. Patikanın da ağacın antik kök sisteminden çok daha uzağa çekilmesini öneriyorlar.
Gezegenimizin ağaçları gövdelerinde gördüğümüzden çok çok daha eski bir geçmişe sahipler. Aslında Dünya'yı çevrelemeye Devonian dönemininin sonlarına doğru yani 385 milyon yıl önce başladılar.
Her biri yaşayan bir tarih kaydı olan bu muhteşem canlılar nesiller boyu süregelen gelişmelere ve değişime meyden okuyabilmişler. Şimdi merak edilen hangi ağacın yaşayan en yaşlı ağaç olduğu.
Yazan : Tia Ghose
Tercüme: Melih R. Çalıkoğlu
Kaynak : LiveScience
İlk Yayın Tarihi: 8 Haziran 2022
Comentarios