Hızla yayılan ve bizim de Türkçe'ye tercüme ederek yayılmasına katkı yaptığımız bir animasyon bir miyosin molekülünün endorfin taşırken gösteriyor. Bunu mutluluk duygusunun görsel betimlemesi olarak algılamak doğru mu? @uzakevrenler #düzeltme #hatakontrol
2014 yılından beri internetin en çok paylaşılan bilimsel görsellerinden birisi ayakları olan nir “proteinin” bir filament üzerinde paytak paytak yürürken, sırtında bir küre taşıyışını betimliyor. Imgur ve 9gag gibi kaynaklardan doğan ve daha sonra uzakevrenler olarak bizim de Physics & Astronomy Zone’dan alıntılayarak öne sürmüş göründüğümüz iddiaya göre bu mutluluğun görsel betimlemesi.
Bu resimdeki iddia edildiği gibi bir miyosin proteini değil, bir kinesin proteini ve taşıdığı şey endorfin molekülü değil, Kaynak: John Lieber
Fero isimli Twitter kullanıcısının uyarısında da belirttiği üzere bu kısmen gerçeklere dayanan bir iddia olsa da tamamen yanlış bir algı oluşturuyor.
Bu görselin doğru betimlemesi - renklendirmenin de bir benzetmeden ibaret olduğunu hesaba katarak- şöyle olmalıydı: Bir kinesin proteininin görünüşü:
3 Boyutlu bir simülasyon olarak sanatçı ve Animatör John Lieber tarafından üretilen bu betimleme ilk defa 2006 yılında Harvard üniversitesinden iki bilim adamının hazırladığı “Hücrenin İç Yaşamı” isimli bir videoda kullanıldı. 2014 yılında bir blogda açıklama yapan Lieber, bu kısa görseli bir yan proje için hazırladığını ama sonunda videonun son halinde de kullanmaya karar verdiklerini söylemiş.
"Kinesin motor proteini “iç yaşam” videosunda tam anlamıyla sahne çaldı, hem de kısa videoda bile yer alması düşünülmüyorken.Aslında motor proteinleri hücre keseciği animasyonlarından çıkartmayı planlıyorduk. Ama bir başka araştırmacının aynı molekül için hazırladığı animasyonu görünce gizlice kendim de bir tane yapmaya karar verdim. Molekülün yürüyüşünü modelledim ve hücre keseciği videosunun içine bir sahne olarak ekledim. Harvard’dan gelen araştırmacı arkadaşlar bu sekansı görünce hem video da kalmasını, hem de başka çekimlerini de eklemeyi kabul ettiler." diye anlatıyor Lieber.
Hem kinesin, hem de miyosin motor proteinler olarak. yani başka işlevlerinin yanı sıra vücut tarafından yeni sentezlenen molekülleri ökaryotik hücrelerin içinde farklı yerlere taşıma işini de gerçekleştiriyorlar. Science dergisinde 2000 yılında yayınlanan bir inceleme bu süreci şöyle tanımlıyor:
"Kasların hareketleri ve çok daha küçük hücre içi yüklerin taşınması protein polimerler (aktif veya mikrotübül) üzerinde tek yönlü olarak hareket eden moleküler motorlar tarafından gerçekleştirilir. … Kas miyosini -ki 1864’lerden beri incelenmektedir-kendi kendine hareket edebilen sistemleri anlayabilmek için örnek ve model olarak kullanılmaktadır. 1985 yılında keşfedilen Kinesin ise bu resme nisbeten yeni katılmıştır.”
Her ne kadar bu iki farklı protein de benzer moleküler bir çekirdeğe sahip olsalar ve hareket için ihtiyaç duydukları enerjiyi ATP kullanarak sağlasalar da, tüm internete yayılan videodaki proteinin kimliğini açığa vuran proteinin çalım atarcasına yaptığı yürüyüştür.
Hem miyosin, hem de kinesin farklı hücresel yapı tiplerine tutunan birbirinin tıpkısı bir çift moleküle sahiptirler. Kinesin uzun mesafelerde koordineli adımlarla ilerlerler. Miyosin de ise kaslardaki kasılmayı tetikleme gibi işlevlerini yerine getirirken bu tutunan moleküller birbirinden bağımsız bir şekilde işlerler ve sistem koordineli adım hareketinden daha çok tek bir çekişi andıran bir hareket üretirler.
Henüz bilim insanları kinesinin hareketinde olduğu gibi miyosin için de bu kadar net farkındalık yaratan bir görsel üretmemiş olsalar da, giderek daha hassas hale gelen mikroskobik görüntüleme teknikleri ve araçları bunların hareketlerinin de daha detaylı ve doğrudan nitelendirilmesini sağlamaya başlamıştır. Nature dergisinde 1993 yılında yayınlanan çığır açıcı bir makalede kinesinin hareketi ilk kez ve detaylı bir şekilde tanımlanmıştı. Eğer merak ediyorsanız videoda gördüğünüz kinesinin her bir adımının uzunluğu sadece 8 nanometredir.
Her ne kadar internetteki bazı paylaşımlar bu animasyonun beyinde gerçekleşen bir süreci simgelediğini söyleseler de, animasyonun tasarımcısı “seyirciyi bir lökositin (veya ak yuvarın hücresinin) iç işleyişinde bir gezintiye çıkardığını” söylemektedir. Her ne kadar kinesinler nöronlar arasında farklı kimyasalların taşınmasında bir rol üstlenseler de, bu beyaz kan hücresinin içinde olan bir olay değildir.
Sonuç olarak bu animasyon bir akyuvar hücresinin içinde yük taşıyan bir miyosin proteinini değil bir kinesin proteinin göstermektedir. Ayrıca bunun üç boyutlu bir simülasyon olduğunu, bilimsel verilere dayalı olarak hazırlanmış olsa da birebir gerçeği yansıtan bir kamera çekimi gibi düşünülmemesi gerektiğini söyleyebiliriz. Bu sebeple “mutluluğun” görsel tanımı olarak paylaşıp, yayılan bu videonun “yanlış” olduğunu söylüyoruz.
Bu olaydan uzakevrenler olarak öğrendiklerimizi özetlersek:
Blogumuzda yayınladığımız tercüme makalelerin kaynakları konusunda gösterdiğimiz hassasiyeti twitter’da yaptığımız yeniden paylaşımlarda da göstermeliyiz
Ama anlaşılan biz de “mutluluğa” öyle büyük bir özlem duyuyormuşuz ki videonun şirinliği karşısında kendimizi paylaşım yapmaktan alı koyamamışız
Video gerçekten bilimsel verilere dayanan bir çalışmadır
Ama miyosin değil kinesin proteinini betimlemektedir.
Bu olay beyin hücrelerimizde değil akyuvar hücrelerinde yaşanmaktadır.
Proteinin taşıdığı molekül özel olarak endorfin yani mutluluk hormonu molekülü olarak tanımlanamaz
Kaynaklar:
Lieber, John. “’The Inner Life of the Cell’ Video” The Art of the Cell. September 2014.
Lieber, John. “In the Beginning There Was The (Inner Life of the) Cell” The Art of the Cell. 29 March 2014.
Lieber, John. “Well, You Can Tell by the Way I Use My Walk… Scientific Illustration” The Art of the Cell. 9 May 2014.
Vale, Ronald, D. and Milligan, Ronald A. “The Way Things Move: Looking Under the Hood of Molecular Motor Proteins.” The Art of the Cell. 7 April 2000
Hirokawa, Nobutaka, et al. “Kinesin superfamily motor proteins and intracellular transport.” Nature Reviews Molecular Cell Biology . October 2009.
Yazan: Alex Kasprak
Görseller : John Lieber
Türkçe tercüme : Melih R. Çalıkoğlu
Kaynak : snopes.com
İlk Yayın Tarihi: 26 Temmuz 2017
